صندوق سرمایهگذاری (Investment Fund)چیست؟
طبق تعریف شرکت توسعه مدیریت و فناوری سازمان بورس(semedco), صندوق های سرمایه گذاری عبارت است از نهادی مالی که از یک کاسه کردن وجوه سرمایه گذاران تشکیل میشود و هدف از تشکیل آن، به کارگیری این وجوه در داراییهای مالی (اوراق بهاداری از قبیل سهام، اوراق قرضه، ابزارهای مالی بازار پول و سایر داراییهای مشابه) به منظور کسب سود و تقسیم سود حاصل شده بین سرمایه گذاران است. یکی از مهمترین ویژگیهای صندوقهای سرمایه گذاری، متغیر بودن سرمایه صندوق است. در واقع صندوقهای سرمایه گذاری به عنوان یک واسطۀ مالی، نقش مهمی برای ورود سرمایه گذاران غیر حرفهای یا نیمه حرفهای به بازار سرمایه ایفا میکنند که در قبال دریافت کارمزدهایی مشخص که به ارکان آن تعلق میگیرد وجوه ایشان را به قصد انتفاع در بازار سرمایه به کار میگیرند.
همان طور که میدانید این صندوق ها دارای انواع مختلفی بوده که هر کدام با رویه و هدفی مشخص به ثبت رسیده اند. از جمله میتوان به صندوق های سرمایه گذاری درسهام, مختلط, در اوراق بهادار با درآمد ثابت, اختصاصی بازارگردانی, مبتنی بر سپرده کالایی ,جسورانه, زمین و ساختمان اشاره نمود که به تازگی مجوز و پذیره نویسی صندوق های "اهرمی" و " صندوق در صندوق" انجام شده .
صندوق های سرمایه گذاری بر اساس نوع ممکن است وجوه جمع آوری شده را در انواع اوراق بهادار با درآمد ثابت، سهام و حق تقدم سهام، پروژه ساختمانی، طلا، ارز و ....که مشخصات آنها در امیدنامه صندوق ذکر شده است سرمایه گذاری می کند که همین امر باعث شده تا انواع گوناگونی از صندوق های سرمایه گذاری تشکیل شوند.
صندوق های سرمایه گذاری می توانند قابلیت معامله در بورس را داشته باشند که به آنها (ETF) میگوند یا مبتنی بر صدور و ابطال باشند.
صندوق املاک و مستغلات چیست؟
صندوق سرمایه گذاری املاک و مستغلات Real Estate Investment Trust (REIT)، ابزار مالی است که مالک، اداره یا تامینکننده املاک درآمدزا است. صندوق سرمایهگذاری املاک و مستغلات که بر اساس صندوقهای سرمایهگذاری مشترک طراحی شدهاند، سرمایه سرمایهگذاران متعددی را جمعآوری میکنند. این امر به سرمایهگذاران خرد امکان میدهد از سرمایهگذاری در املاک سود ببرند، بدون آنکه مجبور باشند ملک را خریداری، مدیریت یا تامین مالی کنند. از سویی دیگر، REITs بهعنوان سپر سرمایهگذاری در املاک و مستغلات در برابر تورم عمل میکند.
فعالیت اصلی صندوقهای سرمایهگذاری املاک و مستغلات، خرید و فروش املاک و مستغلات است. این صندوقها با خرید املاک و اجاره آنها و تقسیم عواید ناشی از اجاره به دارندگان واحد به کسب سود در بازار ملک می پردازند.
این صندوق ها مجموعهای از داراییها که شامل زمین، فروشگاه، برج و موارد بسیار دیگری از این دست میشوند را مدیریت میکنند.
شرکتهای سرمایه گذاری املاک و مستغلات، سود به دست آمده را بین سرمایهگذاران تقسیم میکنند. دورههای تقسیم سود میتواند ماهانه، فصلی یا به صورت سالانه درنظر گرفته شود.
بر اساس مقررات، حداقل ۹۰ درصد از درآمدهای دریافتی حاصل از اجاره داراییهای غیرمنقول و نیز سود دریافتی ناشی از سرمایهگذاری در اوراق بهادار تحت تملک صندوق پس از کسر هزینههای صندوق بین سرمایهگذاران تقسیم میشود.
تاریخچه صندوق های سرمایه گذاری املاک و مستغلات
در سراسر دنیا، هر یک از دولتها بازار مسکن خود را از طریق مدلهای مختلفی سر و سامان میدهند. یکی از مطرحترین مدلهای اداره بازار مسکن، بهرهمندی از صندوق سرمایه گذاری در املاک و مستغلات است که عمری 60 ساله دارد.
15 سپتامبر سال 1960 میلادی، انجمن ملی صندوقهای سرمایهگذاری در املاک و مستغلات (NAREIT) تشکیل شد و شرکتهای سرمایهگذاری در این حوزه مشغول فعالیت شدند.
اولین فعالیت شرکتهای صادسام در سال 1961 و توسط صادسام بردلی ایجاد شد و در ژوئن 1965 میلادی این شرکتها وارد بورس اوراق بهادار نیویورک شد. در ادامه نیز سال 1965 میلادی اولین گزارش تحقیقاتی در این حوزه توسط مایکل اِمرمن در
وال استریت منتشر شد
. پس از شکلگیری ساختار صادسام در آمریکا، این شرکتها مسیر جهانی خود را در پیش گرفتند و ابتدا در هلند و سپس استرالیا گسترش پیدا کرد. در حال حاضر 35 کشور دنیا از این مدل برای مدیریت بازار مسکن بهرهمیبرند.
ایران هم در قالب طرح جهش تولید و تامین مسکن از آن استفاده میکند.
طبقه بندی صندوق های امکلاک و مستغلات:
صندوق های سرمایه گذاری املاک و مستغلات، با شاخصی تحت عنوان NAREIT REIT (National Association Of Real Estate Investment Trusts) طبقه بندی میشوند.
-
1-صندوق های سرمایه گذاری مالکیت مستغلات Equity REITs
املاک و مستغلات درآمدزا را خریداری و اداره می کنند. این صندوق ها در طیف وسیعی از فعالیت ها مانند لیزینگ، تعمیر و نگهداری، ساخت و ساز املاک و مستغلات و ارائه خدمات به مستأجران اشتغال دارند. وجه تمایز عمده این صندوق ها و شرکت های عملیاتی مستغلات (REOCs) آن است که در آنها خرید یا ساخت و ساز به منظور نگهداری، اداره و نهایتاً کسب درآمد (عمدتاً اجاره) صورت می گیرد نه به منظور فروش.
-
2-صندوق های سرمایه گذاری مستغلات رهنی Mortgage REITs
عمدتاً سبد سرمایه گذاری آن ها سرمایه گذاری مستقیم از طریق اعطای وام به صاحبان مستغلات و شرکت های عملیاتی مستغلات (REOCs) یا سرمایه گذاری غیرمستقیم از طریق خرید وام های رهنی یا اوراق بهادار با پشتوان رهن را شامل می شود.
-
3-صندوق های سرمایه گذاری مستغلات ترکیبی Hybrid REITs
سبد سرمایه گذاری آن شامل دارایی های واقعی و مالی املاک و مستغلات می شود.
برخی ازمهمترین حوزه های فعالیتی این صندوق ها عبارتند از:
- REITs خرده فروشی
- REITs مسکونی
- REITs بیمارستانی
- REITs اداری
- REITs هتل ها
آیا در ایران صندوق املاک و مستغلات داریم؟
در تاریخ 03/08/1400 طی ابلاغیه ای از سمت سازمان بورس, نمونه اساسنامه ی صندوق سرمایه گذاری املاک و مستقلات به تصویب سازمان رسید و در تاریخ 27/11/1400 جناب اقای نوحی مدیریت نظارت بر نهادهای مالی,اعلام کردند که مجوز اولین صندوق املاک و مستقلات به یکی از شرکت های سبد گردان داده شد و خبر از پذیره نویسی این صندوق در سال 1401 دادند.
تفاوت صندوق های زمین و ساختمان با صندوق های املاک و مستغلات:
صندوقهای املاک و مستغلات شاید یک شباهتهایی به صندوقهای زمین و ساختمان داشته باشند، اما تفاوتهای نیز دارند مانند این که در صندوقهای زمین و ساختمان یک زمینی وجود دارد و روی این زمین ساخت و سازی انجام میشود و در آخر کار واحدهای ساخته شده به عموم مردم فروخته میشود . یعنی روی زمین کار صورت میگیرد و حالت نظاممند در ساخت و ساز است.
اما در صندوق املاک و مستغلات یک دارایی و مستغلاتی وجود دارد و وارد مرحله ساخت و ساز نمیشود و در صندوق املاک و مستغلات ابهامات کمتری دیده و شناسایی میشود و این امید وجود دارد که استقبال بیشتر از این صندوقها از سوی مردم صورت گیرد.
فعالیت های صندوق املاک و مستغلات طبق نمونه اساسنامه تصویب شده:
الف- فعالیت های اصلی:
- 1-هر گونه خرید و تملک دارایی های غیر منقول موضوع سرمایه گذاری
- 2-اجاره دادن دارایی های در تملک
- 3-فروش دارایی های غیر منقول موضوع سرمایه گذاری
- 4-سرمایه گذاری در واحد های صندوق های املاک و مستغلات و صندوق های زمین و ساختمان
- 5-سرمایه گذاری در اوراق بهادار شرکت های ساختمانی پذیرفته شده در بورس
ب- فعالیت های فرعی:
- 1-سرمایه گذاری در اوراق بهادار رهنی
- 2-سرمایه گذاری واحد های صندوق های در اوراق بهادار با درآمد ثابت
- 3-سرمایه گذاری در سایر ابزارهای مالی در اوراق بهادار با درآمد ثابت و سپرده بانکی و گواهی سپرده بانکی
- 4-دریافت تسهیلات
همان طور که گفته شد آورده ی این صندوق میتواند از موارد موضوع فعالیت قید شده در اساسنامه و امیدنامه ی صندوق باشد. اما این آورده باید شرایط بخصوصی داشته باشد که به برخی از این موارد در ادامه اشاره خواهد شد.
- 1-آورده باید شرایط قید شده در امیدنامه ی صندوق را داشته باشد
- 2-آورده ها باید توسط هیئت کارشناسی مورد ارزشیابی قرار گیرد
- 3-انتقال آورده باید در امیدنامه پیش بینی شده باشد
- 4-گزارش کارشناسی و آورده باید توسط مدیر صندوق در سایت صندوق به اطلاع عموم برسد
- 5-حداقل 20% ارزش املاک و مستغلات موضوع سرمایه گذاری باید توسط پذیره نویسی تامین شده باشد
طبق ماده ی 24 اساسنامه دارایی های صندوق باید:
- 1-دارای سند رسمی مالکیت باشد
- 2-گواهی پایان کار معتبر داشته باشد
- 3-قابل انتقال به غیر باشد
- 4-در رهن یا وثیقه نباشد
- 5-مستحدثات نباید نامتناسب با مساحت زمین باشد.
مدیر بهره برداری
مدیر صندوق باید یک یا چند شخص حقوقی را به عنوان مدیر بهره برداری انتخاب نماید. این امر در جهت بهره برداری از املاک و مستغلات صورت میپذرید.
مدیر بهره برداری باید 2 ویژگی داشته باشد:
- 1-در حوزه مدیریت دارایی های غیر منقول شامل مدیریت عملیات, مدیریت نگهداشت و تعمیرات,مدیریت درآمد و هزینه ها تخصص داشته باشد
- 2-در حوزه ی مدیریت بازاریابی شامل امور حقوقی و تنظیم قرارداد, تبلیغات و غیره تخصص داشته باشد
وظایف مدیر بهره برداری:
- 1-تهیه گزارش بودجه بهره برداری سالانه و ارائه به مدیر صندوق
- 2-معرفی تیم کارآمد و توانمند عملیاتی
- 3-پوشش بیمه ای کامل برای تمامی دارایی های غیر منقول
- 4-انعقاد قرارداد اجاره و تعریف ساز و کار حسابداری دریافت جمع آوری اجاره بها
- 5-دریافت اجاره بها و واریز ان به حساب صندوق
- 6-ارائه گزارشات 3 ماهه به مدیر صندوق
- 7-انجام عملیات های اجرایی و نگهداری مرتبط با املاک و مستغلات صندوق